کد مطلب:27659 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:27

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

آيات و رواياتي كه روزي را مقسوم از طرف خداوند ميدانند، با آيات و رواياتي كه روزي را ثمره تلاش انسان ميدانند، چگونه قابل جمعند؟

در بعضي آيات دارد كه خداوند تقسيم روزي ميكند «قَسَّمَ بَيْنَهُم مَعِيشَتَهم» زخرف/32 [خداوند بين مردم تقسيم معيشت مي‎كند] و او متكفل رزق هر جنبندهاي است «وَما مِنْ دابَّة فِي الْاَرْضِ اِلّا عَلَي اللِه رِزْقُها...» هود/6 [هيچ جنبندهاي در زمين نيست، الا اينكه روزي او به عهده خداوند است.]



در بعضي ديگر از آيات آمده است كه وسعت و تنگي روزي به خواست خداست «اَوَلَمْ يَرَوْا اَنَّ اللهَ يَبْسُطُ الْرِّزْق لِمَنْ يَشاءُ وَيَقْدِر» روم/37 [آيا نديدند كه خداوند هر كه را بخواهد صاحب روزي وسيع ميكند، و هر كه را خواهد تنگ روزي گرداند.]



در روايات اسلاميهم به اين معنا اشاره شده است علي (ع) ميفرمايند «وقَدَّر الاَرْزاقَ فَكثَّرَ ها وَقَلَّلَها وَقَسَّمَها عَلي الضيقِ وَالسَّعَةِ» (نهج البلاغه، خطبه 91) [خداوند ارزاق را مقدر ساخته و زياد و كم نموده، و بر حسب تنگي و وسعت معيشت آن را تقسيم كرده است.] اكنون اين سؤال پيش مي‎آيد كه اگر چنين باشد، تلاش و كوشش براي تحصيل معاش و روزي و برنامه‎ريزي براي بهبود وضع اقتصادي مفهومي نخواهد داشت، ولي با توجه به ساير آيات و روايات هنگامي كه همه در كنار يكديگر چيده شود، پاسخ اين سؤال روشن ميگردد، كه منظور از تضمين رزق از سوي خداوند و تكفل و تعهد و تقسيم آن، فراهم آوردن زمينهها است، زمينههائي در خارج از وجود انسان، و زمينههائي در درون وجود او ، كه هرگاه دست به دست هم دهند، انسان سهم خود را از روزي دريافت ميكند، اين درست به آن ميماند كه حقوق كاركنان يك شركت از طرف رئيس آن شركت تعيين مي‎شود، ولي هرگز در خانه آنها نمي‎آورند بلكه آنها بايد شخصاً بروند، و ليست حقوق را پر كنند، و حق خود را دريافت دارند.



اين نكته را نيز نبايد فراموش كرد كه خداوند براي اينكه مردم در عالم اسباب گم نشوند، و روزي را نتيجه منحصر به فرد تلاش و كوششهاي خود به تنهائي ندانند، گاه به اشخاصي روزي ميرساند كه تلاش چنداني نكردهاند، و گاه روزي را از كساني ميگيرد كه تلاش فراوان داشتهاند، تا روشن سازد در پشت اين دستگاه ، قدرت ديگري حاكم است، (ولي نبايد فراموش كرد ، كه اين در حقيقت يك استثناء است، اما اصل اساسي همان تلاش و كوشش است).



و شايد به خاطر همين مطلب است كه در حديثي از پيامبر اكرم (ص) آمده است «وَاعْلَمُوا اَنَّ الرّزقَ رِزْقان فَرِزْقٌ تَطْلُبُونَهُ وَرزْقُ يَطْلُبُكُم فَاطْلُبُوا اَرْزاقَكُم مِنْ حَلالِ فَانِّكُم اِنْ طَلَبْتُمُوها مِنْ وُجُوهِها اَكَلْتُمُوها حَلالاً وَاِنْ طَلَبْتُمُوها مِنْ غَيْرِ وُجُوهِها اَكَلْتُمُوها حَراماً...» (وسائل الشيعه 12/29) [بدانيد رزق دو گونه است رزقي كه شما بدنبال أن ميرويد ورزقي كه آن به دنبال شما ميآيد، بنابراين رزق را از طريق حلال طلب كنيد، كه اگر از طريق صحيح آن را بطلبيد، آن را به صورت حلال ميخوريد و اگر از غير طريق صحيح بطلبيد همان را به صورت حرام ميخوريد.]



اين دوگونگي روزي در واقع دليل بر جمع ميان آيات و رواياتي است، كه روزي را مقسوم و تضمين شده ميشمرد، و آيات و رواياتي كه نقطه مقابل آن، جد وجهد و تلاش را شرط بهرهگيري از روزي معرفي ميكنند.

---

اخلاق اسلامي ج 1


اكبر خادم الذاكرين